Ol risk
I gat ol risk blong visitim ol kriminal o ol websaet we yu no sud visitim olsem:
- Vaeres mo spaewe (we oli save olsem malwe)
- Phishing oli disaenem blong tekem ol pesonal mo/o faenansel infomesen mo i posibol blong oli stilim aedentiti blong yu.
- Frod i save hapen taem i gat fek soping, banking, jariti, deiting, sosol netwoking, geming, gambling mo ol narafala websaet.
- Kopiraet infrinjmen – koping o daonlodem kopiraet protekted sofwe, video, myusik, ol foto o ol dokumen.
- Eksposa long ol unekspekted mo ol rabis konten.
Taem yu yusum intenet, braosa blong yu (eksampol Intenet Eskplora, Opera, Krom, Safari, Faeafoks) i kipim wan rikod blong ol saet we yu bin visitim long ‘histori’ blong hem.
Taem yu yusum intenet, ol websaet we yu visitim oli visibol long Intenet Sevis Provaeda blong yu, we bae i rikodem ol ful ditel blong intenet yusage folem ol loa rikwaimen.
Yusum intenet long wan sef wei
Hem i isi blong giaman long wan tru websaet mo i no nidim blong tekem wan skilful divelopa blong prodiusm wan giaman saet we hem i luk olsem hem i profesonal.
Yu mas gat wari long ol kriminal o ol websaet we yu no sud visitim.
- Yusum instink o komon sens o dip tingting blong yu
- Jekem gud blong ol presens blong wan adres, fon namba mo/o imel kontak – plante taem oli ol indiketa se websaet hem i tru o jenuwen. Sapos yu gat daot, sendem wan imel o kolem blong establisim otentisi.
- Jekem se websaet adres hem i jenuwen taem yu lukaotem ol speling mistek, ol ekstra wod, ol karekta o namba o wan defren nem olgeta long wanem we yu save se wan bisnes kampani i sud gat.
- Yu rolem maos pointa ova long link blong lukse hem i wan tru destinesen, we oli displeim long botom left kona blong skrin blong yu. Yu mas lukaot sapos hemia hem i defren long wanem oli displeim long teks blong link long wan narafala websaet o long imel.
- Sapos i Nogat padlok long braosa windo o ‘https://’ long stat blong web adres blong soem se hem i stap yusum wan sekua link, yu no enterem ol pesonal infomesen long saet ia.
- Ol websaet we oli rikwestem moa pesonal infomesen long wanem we yu nomali ekspektem, olsem yusa nem, paswod o ol narafala sekuriti ditel long FUL, maet oli giaman.
- Avoidem ‘faming’ taem yu jekem adres long braosa ba afta we yu go insaed long wan websaet blong mekem sua se hem i majem adres we yu taepem. Hemia bae i mekem yu no endap long wan fek saet nating we yu enterem adres blong wan otentik/jenuwen wan – eksampol ‘eebay’ insted long ‘ebay’.
- Yu mas tekem profesonal advaes oltaem bifo yu mekem ol invesmen desisen. Ol Saet we oli giaman long ol investmen we oli hariap o hae riten – weta long sea o ol olfala samting we oli gat valiu olsem olfala waen, wiski o propeti we samting bae oli ol frod.
- Yu mas wari long ol websaet we oli promotem ol skim we oli involvem rikrutmen blong ol narafala, risivim mani blong ol narafala pipol o gat ol advans peimen.
- Sapos yu sapises long wan websaet, karemaot wan web sej blong yu blong luk se sapao oli jenuwen o hem i frodulen.
- Yu mas wari long ol websaet we oli advetaesem long ol imel we oli kam long ol strenja.
Ol websaet we oli sekua
Bifo yu enterem ol praevet infomesen olsem ol paswod o ol ditel blong kredit kad blong yu long wan websaet, yu mekem sua se link ia hem i sekua, long tufala wei:
- I sud gat wan saen blong wan lok long brawsa windo frem, we bae i kamaot long skrin taem yu stap traem blong log in o rejista. Mekem sua se saen blong lok ia i no stap long pej hemwan … hemia i save talemaot se hem i wan giaman saet.
- Web adres ia bae i stat wetem ‘https://’. ‘S’ i stand for ‘Sekua’.
Hem i soem se ol websaet ona oli gat wan dijitol setifiket we wan grup we yumi gat tras lo hem nao i givim, olsem VeriSign o Thawte, we i talemaot se infomesen we i pas onlaen we i kamaot long websaet blong yu oli bin jenisim i go long wan kod mo protektem long ol nara grup we oli save garem mo stilim. Long narafala toktok, komunikesen bitwin yu mo saet ona hem i sekua, be i no min se wan setifiket bae i min se saet ona ia hem i oganaesesen o peson we yu ting se yu stap komuniket wetem… yu nid blong jekem gud web peij ia blong konfemem se hem i jenuwen o tru.
Taem yu stap yusum ol websaet we yu no save, yu lukaotem wan Ekstended Validesen (o EV-SSL) setifiket, we hem i talemaot se kampani we i gat pawa blong givimaot setifiket, i mekem ol jek we i kaveremap fulap samting long saed blong websaet ona. Taep blong setifiket ia yu save luksave taem yu klikim padlok simbol long braosa frem we bae i givimaot wan popap we i kontenem ol ditel.
Yu mas notem tu se padlok simbol i no indiketem ol mejen bisnes etik o IT sekuriti.
Ol kuki
Ol kuki oli ol fael long kompiuta blong yu, smatfon o tablet we ol websaet oli yusum blong storem infomesen abaot yu bitwin long ol sesen. Fulap taem oli ol no hamful – mo oli stap karemaot ol wok olsem kipim trak long yusanem blong yu blong mekem se yu no nid blong log i go insaed long wan websaet evritaem yu visitim, mo i stap storem ol yusej preferens blong yu. Be i gat samfala oli trakem ol braosing habit blong yu blong oli save tagetem ol advetaesing long yu, o ol kriminal oli save bildim wan profael blong ol interest blong yu mo ol aktiviti wetem wan tingting blong komitim frod.
- Setem braosa blong wonem yu taem i gat wan kuki oli instolem. Yu mas notem se samfala saet oli no wok sapos ol blok kukis blong yu oli komplit.
- Sam braosa bae oli letem yu mo no letem ol kuki long wan saet i go long wan narafala saet blong yu save alaom olgetal long ol saet we yu trastem.
- Yusum wan anti-spaewe program we hem i skanem ol traka kuki.
- I gat ol kuki manejmen program we oli save delitim ol olfala kuki mo givhan blong manejem olgeta. Mo tu yu save yusum ol seting long samfala braosa blong delitim ol kuki we oli nogat yus.
- Yusum wan plein teks imel displei insted blong HTML imel blong mekem se ol traking fael mo ol kuki oli no save inkludum long imel fael.
- Ol websaet long UK oli mas kasem pemisen blong yu blong oli enebelem ol kuki.
Sef yus blong ol braosa
I gat ol komon intenet braosa we bae oli alaom yu blong yu manejem ol seting blong yu olsem blong alaom mo blokem ol selekted websaet, oli blokem ol popap mo braosing we oli mekem long praevet. Ol braosa we oli trastem olgeta bae oli talem long yu blong yu mekem long ol defren wei, from hemia, mifala i rekomendem se yu visitim sekuriti mo praevesi seksen long ol websaet blong olgeta, o long area blong help blong ol braosa.
Samfala braosa oli gat abiliti blong oli aedentifaem ol frodulen websaet we oli feil.
Oltaem yu mas mekem sua se yu stap ranem leites vesen blong braosa we yu jusum we bae opereting sisitem blong yu bae i sapotem. Mo tu, yu sua blong daonlodem mo intolem ol leites apdeit.
Hem i impoten blong rimemba se taem yu tanem praevet braosa seting blong yu i on o yu delitim braosing histori bae i priventem ol narafala pipol blong yusum kompiuta blong yu blong lukluk ol saet we yu bin visitim. Intenet Sevis provaeda blong yu, sej enjin, loa enfosmen ejensi mo ating (sapos braosing i gohed long wok) emploia blong yu, bae hem i save lukluk wanem ol saet we yu bin visitim o ol kiwod we yu sejem.
Yu mas rimemba oltaem blong logaot long wan sekua websaet taem yu komplitim transaksen blong yu, mo bifo yu klosem braosa. Taem yu klosem braosa blong yu hem i no minim se yu logaot.
Mekem sua yu gat efiktiv mo apdeitem antivaeres/anispaewe softwe mo faewol raning bifo yu go onlaen.
Wanem yu sud mekem sapos yu kam akros ol iligol material
- Sapos yu kam akros wan konten we yu tingse hem i iligol olsem abius blong ol pikinini o long saed long ol rabis pija o materail blong ol adol, yu sud ripotem i go long IWF: www.iwf.org.uk.
- Sapos yu kam akros wan konten we yu tingse hem i illigol olsem ol resist o terorist konten, yu sud ripotem long Polis.