Hem i isi tumas blong save givimaot ol pesonal infomesen blong yu onlaen we yu no minim, ating oli fosem yu blong mekem long wan imel, long ol sosol netwoking saet o long wan kampani websaet we i rikwestem infomesen taem oli no nid blong mekem wan bisnes wetem yu.
Mo tu, i gat samfala oganaesesen oli holem ol infomesen abaot yu we oli mekem se yu save karemaot ol transaksen wetem olgeta. Olgeta ia oli save inkludum ol gavmen dipatmen, ol faenansel institusen ols, em bank, ol bilding sosaeti mo ol insurans kampani, ol heltkea provaeda, ol ritela, ol sej enjin….. list ia i save gohed.
Ol risk
- Aedentiti teft
- Blakmel/ekstosen (ova jaj)
- Difamesen blong karakta
- Seling we yu no rikwestem mo maketem
- Ol pipol oli yusum ol aktivit mo ol muvmen blong yu blong mekem strong aksen long yu
- Ol emploia oli yusum ol infomesen ia blong eksploitem yu
- Ol Sosol netwok we oli yusum ol pesonal data blong ol narafala rison insted blong manejem akaon blong yu, olsem oli salem long ol narafala oganaesesen.
- Ol sosol netwok oli bijim wan loa, we oli stap yusum pesonal data blong yu.
Hao nao praevesi blong yu oli save setelem
- Ol imel we oli no kodem mo fulap websaet interaksen oli save monitorem, hemia hem i inkludum emploia blong yum o ISP.
- Pesonal data blong yu ol sosol woka oli yusum blong ol rison blong olgeta o from ol nambatri pati.
- Long phishing – taem wan imel we i no folem loa i promptem yu blong klik long wan link we hem i wan giaman websaet we bae oli kolektem ol praevet o faenansel infomesen.
- Tru long vishing (sot blong ‘vois phishing’), ol frodsta oli save kolem yu long fon o mitim yu, blong kolektem ol praevet o faenansel infomesen.
- Yusum ol WIFI netwok we oli no sekua – long hom/ofis mo taem yu stap aot mo olbaot.
- Yusum ol link we oli no kodem blong ol sensitive komunikesen (eksampol taem yu no yusum wan VPN blong konek long ofis).
- Taem yu no yusum ol sekua websaet taem oli mekem banking o onlaen peimen, inkluding olgeta we oli blong pem samting.
- No yusum ol strong paswod, yu no jensim ol paswod oltaem, no yusum ol paswod nating o rivilim ol paswod blong yu long ol narafala pipol.
- No yusum wan sekua imel o webmel akaon.
- Yusum wan wok imel akaon blong aksesem pesonal imel.
- Yu stap mo login long wan websaet o imel akaon taem kompiuta/smatfon/tablet wan narafala peson bae i yusum.
- Long spaewe mo ol vaeres, hem i inkludum olgeta we oli logem ol kistrok blong faenemoat onlaen aktiviti blong yu.
- Long fisikol kistrok loga we oli ataj long kibod kebel.
- No storem ol pesonal o faenansel dokumen oli sekua.
- No sredem ol pesonal o faenansel dokumen we yu nomo nidim
- Yu wan we yu isi blong gat konfidens long ol pipol.
Mantenem praevesi blong yu
- Mekem sua se yu gat efektiv mo apdeited antivaeres/antispaewe sofwe raning.
- Long wan pablik wok envaeronmen, jekem gud kompiuta blong yu blong i nogat wan divaes we hem i no yusal mo oli plagem i go insaed long kibod kebel.
- Yusum ol sekua websaet taem oli soping o bank onlaen.
- Log aot long ol sekua websaet taem yu finisim transaksen blong yu, from taem yu klosem windo bae i no otomatikali logem yu aot long saet ia.
- Yusum ol strong paswod, jensim ol paswod oltaem mo no rivilim olgeta long ol narafala pipol.
- No yusum wok imel adres blong yu blong ol pesonal yus. Instead, yu gat wan seperet, praevet imel adres blong ol praevet bisnes.
- Mekem sua se WiFI long hom/ofis blong yu hem i sekua.
- Storem ol pesonal mo faenanal
- Yu sredem ol pesonal mo faenansol dokumen we yu nomo wantem.
- Yu keaful long olgeta we yu bin talem ol pesonal infomesen blong yu.
- Ridim sosol media platform tem mo kondisen blong faenemaot hao bae oli save yusum data blong yu. Rimemba, se bae oli putum long ‘smol print’.
- Oltaem, yu no yusum ril nem blong yu onlaen.
- Yu mas keaful se huia i stap traem blong kam fren blong yu long onlaen o long imel mo long ol sosol netwok/deiting saet.
- Yu mas gat wari taem yu givimaot ol pesonal infomesen long wok o pesonal web saet.
- Yusum wan disposebel, anonimos webmel akaon blong ol websaet we oli dimandem wan imel adres blong oli rejista.
- Setemap ol klia gaedlaen blong ol pikinini blong oli save se waenem taem mo hao oli save talemaot ol infomesen.