English

Ol Jatrum

Ol jatrum oli ol stret ples long Intenet we ol pipol oli save kam wanples mo toktok yusum teks. Sam oli yusum ol spesifik program blong akses mo yusum jatrum, ol narafala oli go insaed long websaet, mo tu wetem ol netwoking saet. 

Yu nid blong luksave ol potensel risks blong yusum ol jatrum mo hao blong handlem olgeta. From i gat fulap long ol pipol we oli stap onlaen we olgeta oli ol strenja mo ol diskasen blong olgeta oli no filterem mo moderetem.

Ol risk

  • Handelem ol komen we oli gat vaelens, seksual, strong tingting tumas o resis, o oli ol rabis aktiviti mo ol atitud we oli gat hetfiling.
  • Ol strenja we yu mitim long ol jat rum ating olgeta oli ol saeba stilman we oli folem ol man, oli gat ol tingting blong spolem o harasem yu, fosem yu blong yu jenisim ol bilif blong yu o gat ol seksual tingting long yu.
  • Oli save giaman long ol yangfala adol mo ol pikinini  blong oli stap gat ol rabis storian wetem ol rabis adol
  • ‘Flaming’ samtaem oli minim ol taem we yu save kasem ol toktok we oli olbaot mo ol strong opinion mo emosen  Hemia i save mekem ol storian i no stret nating long evriwan we oli stap long rum.
  • Ol narafala pipol long ol jatrum oli save trikim yu blong yu givim ol pesenal mo fanansial infomesen long jatrum o long ol giaman websaet.

Gat sef jat

  • Yu mas save huia yu trastem mo rimemba se samfala onlaen ‘fren’ ia oli ol strenja.
  • Kimpim ol pesonal infomesen blong yu oli sekret taem yu stap komplitim ol profael o ol onlaen jat (nem, adres, telefon namba, mobael namba, praevet imel adres, pija), nating we ol pipol oli askem long yu.
  • Rimemba oltaem yu save log aot blong kipaot long ol situesen olsem we oli no stret, o jenisim nem blong skrin blong yu.
  • Yu mas gat strong tingting blong blokem ol pipol we yu no wantem jat wetem olgeta.
  • Tingting gud bifo yu ansarem ol praevet mesej.
  • Yu no yusum stret nem blong yu – be yu save yusum wan narafala nem olsem niknem blong yu (be yu no kamap wetem wan nem we bae i atraktem ol ol rong tingting)
  • Yu tekem aksen sipos yu tingse ol fren blong yu oli gat risk.
  • Yu lanem blong kipim/sevem wan kopi blong konvesesen long jat – hemia i save kam yusful taem yu wantem ripotem wan samting
  • Ripotem ol pipol we oli stap brekem ol rul long jatrum provaeda.
  • Yu mas keaful taem yu tingting blong miting wan pesen aotsaed we yu jes mitim onlaen Talem wan famle memba o wan fren blong kam wetem yu – long fes fala visit ia. Mitim hem mo stap long wan pablik ples. Oltaem yu mas gat wan mobael fon wetem yu we hem i on. Yu mas gat wan klia tingting  Tekem kea long ol pesonal samting.

Luk tu...